Çocuklarda son yıllarda görülen en önemli sorunların başında psikolojik sağlamlık geliyor. Torbalı Lotus Psikoloji Uzman Psikolog Ceren Kılıçlı Çetin, “Çocuklarda psikolojik sağlamlık nasıl geliştirilir?” adlı bir yazı kaleme aldı. Çetin’in Torbalılılar için yazdığı o yazı;
Psikolojik Sağlamlık diğer adıyla rezilyans; zorluklar, travma, tehdit ya da ağır stres durumlarına uyum sağlayabilme; zorluklar karşısında yıkılmama ve olumsuzluklar ortadan kalktığında eski hale dönebilme becerisidir. Yıkıcı deneyimlerden bir şeyler öğrenerek çıkma ve gelişme kapasitesidir. Hem ruhsal hem de fiziksel olarak esnek ve dayanıklı olmaktır.
Rezilyans, çocukların sahip olduğu ya da olamadığı bir şeyden çok geliştirebilecekleri bir beceridir. Çoğu zaman ebeveynler ellerinden gelenin en iyisini deneseler de, çocuklarını karşılarına çıkan her engele karşı korumaları mümkün değildir. Rezilyans dediğimiz esneklik-dayanıklılık ise; çocuklara bu gibi engeller, stres, endişe içeren durumlarla beceri ve güven duygularını geliştirip, kullanarak yüzleşme olanağı sağlar.
Çocukların rezilyans gelişiminde önemli rol oynayan içsel ve dışsal kaynaklar vardır. Bu kaynaklar ile beslenen çocukta sağlıklı bir rezilyans gelişimi görülür. Dışsal kaynaklar; yeterli ve besleyici ilişkiler, aile ve toplumdaki olumlu rol modeller, çocuklar için geliştirilmiş destek merkezleri, çocuk-ebeveyn okulları vb. İçsel kaynaklar ise; kendini kontrol edebilme (özdenetim), düşünme becerileri, güven, pozitif bakış açısı, sorumluluk ve etkin katılımdır.
Aileler Çocuklarda Psikolojik Sağlamlığını Gelişmesi İçin Nelere Dikkat Edebilirler?
- Kullanılan Dil: Çocuklarla günlük konuştuğumuz dille onları psikolojik olarak dayanıklı olmaya teşvik etmemiz önemlidir. Zor durumlarda olumlu ve cesaretlendirici konuşmak çocuğa yardım eder.
- Esnek Düşünmek: Bazı çocuklar çok genelleyici ve abartılı düşüncelere sahip olabilirler. Çocuğa sadece siyah ve beyazın olmadığı, gri renklerin de olduğu hatırlatılmalı, çocuğun kelimeleri yumuşatılmalıdır. Bu şekilde yapıldığında çocuk aşırıya kaçmadan ve felaket senaryosu yazmadan düşünmeyi öğrenebilir.
- Mizah: Bazen çocukta gerginlik yaratan bir durumda bir espri yapmak olayı yumuşatır. Şakalaşmak ve gülmek stresi ve çaresizlik hissini azaltır.
- Sağlıklı Düşünmeyi Koruyabilmek: Kötü olayı ayrıştırıp, bunun hayatın diğer alanlarını etkilemesine izin verilmemesi çocuğa öğretilmelidir. Kötü bir olay başına geldiğinde bile diğer uğraş ve sorumluluklarla ilgilenmek önemli bir başa çıkma yoludur.
- Yardım İsteme: İlişkisel sorunlar ve endişe durumlarında etkilidir. Çocukları sorunlarını paylaşması ve yardım istemesi için teşvik etmek gerekir. Yılmayan çocuklar, bir sorunları olduğunda sosyalleşerek, yardım istemeyi tercih ederler. Çocuklar onları dinleyen, yardım etmek isteyen, anlayış ve yakınlık gösteren insanların yanında iyi hissederler.
- Olumsuz Düşünme ve Konuşmaları Engellemek: Sürekli olumsuz ve eleştirel düşünme ve konuşmalar yorucudur, mutsuz eder ve sosyalleşmeyi azaltır. Olumlu düşünce ve konuşmalar ise geleceğe daha umutla bakmaya, daha olumlu düşünmeye ve mutlu olmaya yardım eder. Olumlu iletişim sağlıklı birey olmada en etkili yoldur.
- Hatadan Ders Çıkarmak: Çocuk hata yaptığında bunu olumlu bir çerçeveye almak önemlidir. Hatayı öğrenme fırsatı olarak değerlendirmek yararlıdır.
- Kabullenme: Aileler, çocuklarına değiştiremeyecekleri şeyler için fazla üzülmemeleri ve enerji harcamamaları gerektiğini öğretmelidirler. Sinirlenmenin ve endişelenmenin sonucu değiştirmeyeceğini bilmek kabullenmeyi kolaylaştırır.
