Torbalı Lotus Psikoloji Uzman Psikolog Ceren Kılıçlı Çetin, Değersizlik Nedir isimli bir yazı kalem aldı.  Değersizlik, kişinin kendisini önemsiz veya amacı yokmuş gibi hissetmesidir. Değersizlik kişinin öz değerinin zedelenmesi sebebiyle ortaya çıkar. Öz-değer, kendimize ne kadar değer verdiğimize dair inancımızdır. Bu inancımız genellikle çocukluk yaşantılarımız ve yetiştirilme tarzımız ile ilgilidir.

     Eğer ailemiz tarafından yaşadığımız olumsuz deneyimler çok fazla ise değersizlik duygusu yetişkinlik döneminin bir parçası olabilir. Peki nedir bu olumsuz deneyimler:

  1. Duygularımızın görmezden gelinmesi/önemsenmemesi: eğer çocuklukta ağladığımızda, üzüldüğümüzde veya öfkelendiğimizde kendimizi ifade etme fırsatı tanınmamışsa, “ağlayacak bir şey yok! üzüldüğün şeye bak!” gibi tepkilere maruz kaldıysak, “duygularım değerli değil, anlaşılmıyorum, önemsenmiyorum.” inancını doğuracaktır.
  2. Koşullu sevgi: eğer çocuklukta ailemiz tarafından sevgi görmek için bir şeyleri yapmış olmamız şartı varsa, bazı kalıplara girmemiz gerekiyorsa bu koşullu sevgidir. Bu durum çocukta kendi değerinin farkına varamamasına ve öz değerini geliştirememesine sebep olacaktır.
  3. Karar hakkı ve sorumluluk vermemek: çocukların değerli ve önemli hissetmesi için karar verebilecekleri konularda onlara söz hakkı vermek ve yaşına uygun sorumluklar vermek onlara güvendiğimizi ve değer verdiğimizi gösterir. Eğer çocuklukta karar ve sorumluluk imkanı tanınmamış ailesi sürekli olarak çocuk adına her şeyi yapmışsa öz değeri gelişmeyecektir.

Değersizlik tipleri:

  1. Yetersizlik tipi: kişi çevresindeki kişilerden onay almak için kendi fikrini ifade etmekten kaçınır, aşırı fedakarlıkta bulunur ve taviz verir. Karşısındakini memnun etmek için her kalıba girer. Bu durum ilişkilerinde de kendini gösterir ve zarar gördüğü acı çektiği ilişkilerde bulunabilir. Bu durum zamanla çevresindeki kişilere düşmanlık ve nefret duyguları beslemesine sebep olur.
  2. Narsistik tip: kişi aşırı özgüvenli görünerek altta yatan değersizlik hissini maskelemeye çalışır. Aslında kendini değersiz gördüğü için karşısındaki kişiyi değersizleştirir. Hayatında kendisine aşırı iyi olduğu bir alan yaratır, çok yüksek bir mevkii, çok eğitimli olmak veya dış görünümüne aşırı önem vermek gibi. Bu özelliği sayesinde karşısındaki kişiyi ezebilecektir. Bu sayede ise saygınlık ve ilgi aldığını düşünür. Eğer bunları alamazlarsa da büyük problemler yaşayabilirler, çeşitli bağımlılıklar (alkol, madde gibi), ruhsal bozukluklar (depresyon gibi) gelişebilir.

Değersizlik Hissiyle Nasıl Baş Edebiliriz? 

  • Kendi zayıflıklarımız ve kusurlarımız ile yüzleşmeliyiz. Kendimizi olduğumuz halimizle değerli görmeliyiz.
  • Kendimiz ile ilgili bastırdığımız duygulara ve inançlara bakmalıyız. Nasıl hissediyorum, ne düşünüyorum, kendimle ilgili inançlarım gerçek mi? Bunları gözden geçirmeliyiz
  • İlişkilerimde nasılım? Hayır diyebiliyor muyum, sınır çizebiliyor muyum? Bunları değerlendirmeliyiz.

     Eğer değersizlik duygusuyla tek başınıza baş edemiyorsanız bir uzman desteği almanız gereklidir.