Torbalı’nın denizi olduğunu biliyor muydunuz?
Torbalı’nın yerel tarihçisi aynı zamanda İzmir Cumhuriyet Eğitim Müzesi görevlisi Yasin Kayış, son zamanlarda yaptığı araştırmalarla ilçe adına önemli bilgilere ulaşmaya devam ediyor. Son zamanlarda ‘Torbalı’nın İdari Taksimatındaki Değişiklikler’ çalışması üzerinde araştırma gerçekleştiren başarılı araştırmacı tarihçi Yasin Kayış, 1926-1929 yıllarında arasında Torbalı’nın denizi olduğunu belgeledi.
TORBALI İLE DAĞKIZILCA AYNI STATÜDE
Yapılan araştırmalar soncunu önemli belgelere ulaşan Kayış, belirlenen tarihler arasında Menderes’in Gümüldür bölgesinin Torbalı’ya bağlı olduğunu ve daha farklı bilgilere sahip olduğunu ifade etti. Kayış, “Yaptığım son araştırmalar sonucu oldukça ilginç bilgilere ulaştım. Dağkızılca, 1914 yılında nahiye olmuş ve Torbalı nahiyesinden ayrılarak doğrudan İzmir’e bağlanmış. Yani o yıllarda Torbalı ile Dağkızılca’nın idari statüsü aynı. 1926 yılına kadar yani Torbalı ilçe oluncaya dek bu durum böyle devam etmiş. Ayrıca 1915-1930 yılları arasında Dağkızılca’da bir belediye de varmış. 1923 yılında Dağkızılca, Çakırbeyli, Saibler, Bozköy, Dağtekke, Demirci, Yoğurtçular, Çorlu, Karaot, Karakızlar, Çengele (Ormanköy), Helvacı köyleri Torbalı’ya bağlı değilmiş”
BİRÇOK DEĞİŞİKLİKLER YAŞANDI
Kayış, “Torbalı ilçe olduğunda Dağkızılca ile Değirmendere nahiyeleri Torbalı’ya bağlanmış. Bunun anlamı şu. Günümüzdeki Menderes ilçesinin toprakları büyük oranda Torbalı’ya bağlıymış. Değirmendere, Kesre (Özdere), Gümüldür, Çileme, Çile vb. yerler 1926-1929 yılları arasında Torbalı’nın köyleriymiş. Yani o yıllarda Torbalı’nın denize kıyısı varmış. Torbalı 1923-1990 yılları arasında pek çok sınır değişikliği yaşamış. Örneğin, Torbalı’nın köy sayısı 1923’te 23 iken, 1926’da 61’e yükselmiş. Sonra 1931’de 44’e, 1936’da 37’ye düşmüş. Çünkü, Değirmendere nahiyesi 1929 yılında 16 köyü ile birlikte Torbalı’dan ayrılarak doğrudan İzmir’e bağlanmış. 1933’te Dere, Teke, Cumalı, Sinekli (Yeşilköy) ve Fetrek (Vişneli) köyleri Torbalı’dan ayrılarak Kemalpaşa’ya bağlanmış. 1937’de Belenbaşı ve Kırıklar Torbalı’dan ayrılarak Buca’ya bağlanmış. En büyük katılım ise 1947’de gerçekleşmiş. Subaşı, Kırbaş, Atalan (Burgaz), Göllüce, Naime, Tulum (Urfalı Mahallesiyle) ve Bülbüldere köyleri Tire’den ayrılarak Torbalı’ya bağlanmış”
AKADEMİK DERGİDE YAR ALACAK
Değişiklik sonraki yıllarda da sürdüğünü belirten başarılı araştırmacı tarihçi, “Mesela 1954’te Karacaağaç, Torbalı’dan ayrılarak Buca’ya bağlanmış. 1930’lu yıllara kadar Torbalı’ya bağlı olan Havuzbaşı da daha sonra Bayındır’ın Çırpı nahiyesine bağlanmış. Ayrıca yüz yıllık süreçte Yaylayakası ve Arıtaş köyleri dağılmış olduğunu gördük. Sağlık ve Kaplancık ise en yeni kurulan ve tüzek kişiliğe sahip köyler olmuş. Yaptığımız araştırmaların sonucunda Torbalı’nın Buca, Kemalpaşa, Bayındır, Tire ve günümüzdeki Menderes ilçeleriyle sınır değişiklikleri yaşadığı anlaşılıyor. Çalışmalarımızın temel kaynaklarını Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı ve Cumhuriyet Arşivindeki belgeler ile 1920 ve 1930’lu yıllara ait İzmir Vilayeti İstatistik yıllıkları oluşturuyor. Bu konuda hazırlayacağımız makalenin önümüzdeki Temmuz ayında akademik bir dergide yer almasını planlıyorum” şeklinde konuştu.
