Torbalı Lotus Psikoloji Uzman Psikolog Ceren Kılıçlı Çetin, “Doğal Afet Sonrası Akut Stres Bozukluğu ve Travma Sonrası Stres Bozukluğu” konulu bir yazı kaleme aldı. İşte o yazı;
Zihnimiz ve bedenimiz, stres ve tehlike anında, kendimizin veya başkalarının hayatını korumamız gerektiğinde harekete geçmeye hazırdır. Kalp atışımız, kan basıncımız ve nefes alma hızımız artar ve savaşmaya ya da tehlikeden kaçmaya hazır hale geliriz. Bu fizyolojik hazırlık, hayatımızı kurtarabilir. Ancak bazı insanların vücutları, sonuçların üstesinden gelmek için hazırlıklı olmayabilir. Yani kişi kontrolden çıkmış gibi hissedebilir ve kişinin normal yaşam işleyişini, ilişkilerini ve yaşamla bağlantısını önemli ölçüde etkiler.
Travmatik olaylar, ister birinci elden yaşanmış ister tanık olunmuş olsun bir kişinin psikolojik, duygusal ve fiziksel sağlığını önemli ölçüde etkileyebilir. Zihinsel sağlık bozukluklarından olan Akut Stres Bozukluğu ve Travma Sonrası Stres Bozukluğu, travmaya maruz kalma sonucunda ortaya çıkar.
Akut Stres Bozukluğu veya Travma Sonrası Stres Bozukluğunu ortaya çıkarabilecek bazı travmatik olaylar; doğal afetler, fiziksel saldırı, cinsel saldırı, savaş, sevdiklerinin ölümü ve ağır yaralanmalardır.
Deprem gibi doğal bir afetin deneyimlenmesi sonrasında kişinin stres tepkisi göstermesi çok normaldir. Bu deneyim, kişi için bir travma durumu oluşturur ve kişide bazı belirtilerle kendini gösterir. Bu belirtilerin;
Travma meydana geldikten 0-30 gün içinde ortaya çıkması Akut Stres Bozukluğu (ASB), travma meydana geldikten en az 30 gün sonra ortaya çıkması Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) olarak adlandırılır. Ancak, ASB bir aya kadar sürebilirken, TSSB yıllarca devam edebilir.
Akut Stres Bozukluğu veya ASB Nedir?
Psikolojik sıkıntı belirtilerinin, travmatik bir deneyimden kısa bir süre sonra –ilk bir ay içinde- ortaya çıkması ve bu belirtilerin üç gün ile dört hafta uzunluğunda sürmesi durumudur.
- ASB’nin bazı belirtileri şunlardır; ciddi endişe, geçmişe dönüşler, kabuslar, kötü bir ruh hali, olumsuz düşünceler, gerçeklikten kopma, duyarsızlaşma, travma ile ilişkili olabilecek herhangi bir şeyden kaçma, duyguların uyuşması, uyumada zorluk, sosyal aktivitelere ilgi kaybı, konsantrasyon zorluğu.
Akut Stres belirtileri devam ettiğinde, kişinin işte, ilişkilerinde, günlük kişisel bakım ve evdeki görevlerinde işlev görme yeteneği bozulabilir. Hızla büyüyebileceği ve hatta ek hastalıklara yol açabileceği tehlikesi nedeniyle göz ardı edilmemesi gereken yeni bir yara gibidir, gözlemlenmeli ve gerekli olursa tedavi edilmelidir. Travmaya maruz kalmış kişilerin büyük bir çoğunluğu bu süreci herhangi bir tedavi almadan atlatır. Ancak belirtilerin düzeyi azalmıyor veya ortadan kalkmıyorsa travma sonrası stres bozukluğu tanısı düşünülür.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu veya TSSB Nedir?
Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB), daha sonraki aşamadaki sıkıntı belirtileri ve travmanın ardından başa çıkmada zorluk ile tanımlanır. TSSB tanısı, belirtiler bir aydan uzun bir süre mevcut olduktan sonra belirlenebilir. Ancak, Akut Stres Bozukluğunun aksine, TSSB semptomları, travmatik olay gerçekleştikten aylar ve hatta yıllar sonra gelişebilir. TSSB, ASB'yi hemen takip edebilir veya ASB başlangıçta hiç ortaya çıkmamış olsa bile daha sonra gelişebilir.
- TSSB’nin bazı belirtileri şunlardır; anılara veya rüyalara atıfta bulunan müdahaleci belirtiler, olumsuz ruh hali, travmatik anıları yüzeye çıkaran düşünce ve duygulardan kaçınma, uykusuzluk veya aşırı sinirlilik, genellikle gergin hissetme, aşırı uyarılma.
Travma sonrası stres bozukluğu tedavi edilmezse uzun süre devam edebilir ve kişinin hayatını büyük ölçüde etkileyebilir.
Son olarak;
Akur Stres bozukluğu travma sonrasında herkesin yaşayabileceği bir durumdur, ve travma sonrası stres bozukluğundan farkı zamanlamasıdır. Bir ayı aşan süre boyunca devam eden belirtiler kişilerin, yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebileceği için kişilerde; madde kullanım bozuklukları, yeme bozuklukları, depresyon ve anksiyete gibi pek çok duruma yola açabilir ve süreç daha ciddi bir hal alabilir. Bu sebeple; Travma Sonrası Stres Bozukluğu ile Akut Stres Bozukluğu arasındaki farkı öğrenmek, kendinizi ve travmatik olaylara verdiğiniz tepkiyi daha iyi anlamanıza yardımcı olabilir.
